Hij stevende op een burn-out af. ‘Ik heb stress’ was zijn hulpvraag. ‘Maar eigenlijk ben ik een heel stabiel persoon. Het komt door mijn werk, ik heb een lastige leidinggevende. Alles wat ik doe wordt negatief uitgelegd. En dat geeft stress’.
Veel mensen die bij mij komen worstelen met stress symptomen. Zoals slaapproblemen, hangen op de bank en er niet af kunnen komen, teveel eten, hartkloppingen, teveel netflixen, te veel drinken. Ze ervaren een aanhoudend gevoel van gespannenheid en zijn hierdoor prikkelbaar. Stress is vermoeiend. Het verdoofd en put je letterlijk uit.
Chronische stress in je leven uit zich op verschillende manieren. Er kunnen bijvoorbeeld relatieproblemen, concentratieproblemen of juist eetproblemen ontstaan. Je hebt je eigen emoties niet meer onder controle waardoor je een kort lontje hebt, of je bent juist heel neerslachtig. Het overzicht ben je kwijt en je raakt moedeloos.
Fight Flight Freeze or Please
Niet iedereen reageert hetzelfde op stress. De bekende reacties zijn flight (wegvluchten), fight (vechten, om je heen slaan), freeze (bevriezen, in elkaar zakken) en please (jezelf wegcijferen en alleen maar voor andere klaarstaan)
Iedereen kiest zijn eigen overlevingsstrategie, en het werkt! Een tijdje voel je je gesteund en sterker. Maar het is hard werken. Stress reageert op stress, daardoor wordt het topsport. Je bent continue bezig met overleven en je energieniveau blijft dalen. Herken je dit?
-Je blijft sterk en geeft niet toe aan je emoties
-Je doet iedereen een plezier, staat altijd voor een ander klaar. Maar jijzelf? Wat heb jij nodig?
-Je blijft maar doorgaan uit angst om stil te vallen
Jouw overlevingsstrategie hangt samen met je levensloop en wat je gewend bent. Waarschijnlijk ben je er zelf niet eens volledig bewust van hoe je reageert.
Doorbreken van de stress cirkel
Om je stress cirkel te doorbreken is het belangrijk om te begrijpen wat de oorzaak is. Zodra je de oorzaak van je stress kent kan je dit aanpakken om de stress te verminderen zodat je positiever en rustiger wordt. Vandaar uit kan je overgaan naar effectiever gedrag en ben je de vicieuze cirkel aan het doorbreken. Hoe dit werkt? Hieronder zie je een aantal stappen die kunnen bijdragen aan het doorbreken van de stress cirkel. Later in dit blog illustreer ik deze stappen door een klantsituatie te beschrijven.
- de oorzaak van stress achterhalen. Wat zijn de patronen in je leven. Wanneer loop je tegen problemen aan. Wat zijn je bewuste en onbewuste patronen, in welke situatie komt dit naar voren. En op welke manier saboteer jij wat nodig is. Ben je bewust van die sabotage, en waarom je dat doet?
- je losmaken van oude fantasieën die overtuigingen zijn geworden. Dit kan je onderzoeken door bewust vast te stellen welke overtuigingen bij jou horen en welke niet. Bijvoorbeeld: je vind dat je niet mag zingen omdat je moeder vroeger zei dat je vals zong, maar is dat wel zo? Mag je niet gewoon zingen en daar van genieten?
- doorbreken van oud gedrag wat niet bijdraagt aan positieve verandering. Hierin pak je de regie terug. Je gaat kijken naar wat wel mogelijk is, en je oefent in nieuw gedrag. Je zet je kwaliteiten in een nieuw licht en doet je oude gedrag een nieuw jasje aan. Misschien is eerlijkheid een kwaliteit van je. Oud ongewenst gedrag kan zijn dat je bot bent, nieuw gedrag kan eerlijk maar ook vriendelijk zijn
- oefenen met het reduceren van stress. In de praktijk ervaren op welke manier je stress reduceert en hierin blijven reflecteren om de oorzaak aan te pakken
In coaching oefen je met het reduceren van stress, je krijgt tips en opdrachten waardoor je kunt ervaren wat voor jou werkt in jouw leven. De oorzaak van stress kan je tijdens de coaching met bijvoorbeeld de volgende vragen achterhalen:
-Wat gebeurt er in mijn denkvermogen?
-Wat gebeurt er in mijn lijf?
-Wat is het effect?
-Ontdekken wat jouw bewuste en onderbewuste stromen zijn
Om de bovenstaande stappen te illustreren neem ik je mee in de klantsituatie van Martijn*. Martijn had last van stress op zijn werk door zijn leidinggevende. Op zijn werk had hij een leidinggevende rol, hij moest er voor zorgen dat het werk op orde was en dat het goed georganiseerd was. Daarnaast betrok hij zichzelf ook veel bij dingen die misliepen, want hij zag veel misgaan, vertelde hij.
1. De oorzaak van stress achterhalen
Daar maakte hij zich druk over. De communicatie hierin ging niet goed, hij was constant gespannen en reageerde geagiteerd. Martijn is een vriendelijke man, aardig, en ziet goed waar het verkeerd gaat. Hij heeft een scherpe, analytische blik. Vroeger in het gezin waar hij opgroeide was dit ook zo. Hij zag wat er beter kon, er was veel chaos. Als hij hier wat van zei werd daar niet naar geluisterd. ‘Hou je grote mond, bemoei je er niet mee’.
Hierdoor voelde Martijn zich niet serieus genomen. En had hij de gedachte dat hij niet gewaardeerd werd. In het geval van zijn baan was dat niet het geval. Er was absoluut waardering voor zijn werk, maar niet voor de manier waarop hij suggesties deed en hoe hij communiceerde. Zijn stress kwam voort uit het idee ‘dit gaat niet meer goed komen, en ik krijg daar de schuld van’. Door deze overtuiging werd hij kwetsbaar, en beïnvloedbaar. Dit zorgde voor zijn heftige communicatie en stress.
2. Losmaken van oude overtuigingen
Toen Martijn opmerkte dat hij op dit punt kwetsbaar was, kon hij hier woorden aan geven. Daardoor landde het ook beter in zijn team. Hij denkt vooruit en kon nu aangeven: ‘Jongens, ik maak me hier zorgen over!’ Door deze kwetsbare kant uit te spreken verbeterde de communicatie. Hij kon het rustiger uitleggen. Door die rust te pakken kon hij de overtuiging ‘het is mijn verantwoordelijkheid en ik krijg de schuld als het niet goed gaat’ loslaten.
3. Oefenen van nieuw gedrag en kwaliteiten in het licht zetten
De nieuwe overtuiging voor Martijn was: ‘Als ik mijn verantwoordelijkheid pak dan doe ik het goed, dan is er geen schuldvraag. Ik gun mezelf de rust om het even uit te leggen.’ Daarna kon hij een keuze maken om er wel, of soms ook niet iets mee te doen. Zijn verantwoordelijkheden werden zo beter gekaderd. Door het uit te spreken en hierin rust te pakken voelde hij zich gehoord, hij hoefde het niet meer alleen te doen. Er kwam meer begrip vanuit zijn collega’s en hij kreeg meer regie over zijn eigen rol in het team. Hierdoor ervaarde hij minder stress en was hij rustiger.
Martijn kon zijn stress reguleren door even een pas op de plaats te maken en met geduld naar zichzelf en de ander te handelen. Vanuit die rust kon hij zijn inzichten goed uitleggen. Daardoor kwam zijn analytische kracht boven. Hij kwam met scenario’s waar anderen nog niet aan gedacht hadden. Hij werd veel meer gewaardeerd voor zijn kritische visie. Omdat hij het heel positief kon brengen en de ruimte gaf om mee te voelen en mee te denken. Doordat hij deze ruimte nam kon iedereen goed meekomen en wisten ze waar het over ging en wie wat ging doen. Accepteren om sommige dingen niet te doen of kaderen wie wat doet lukte hierdoor ook beter.
4. Stress reduceren in de praktijk
Deze situaties bespraken Martijn en ik tijdens de coaching sessies. Door te evalueren kon hij zijn stress steeds beter reguleren. Later kon hij dit bijvoorbeeld ook op zijn kinderen of familie toepassen. Kwam zijn kind met een onvoldoende thuis, dan nam hij even rust en gaf hij ruimte aan het kind door open vragen te stellen waardoor er een gesprek plaatsvond in plaats van direct een strijd. Dit bracht veel ontspanning in zijn relaties. Bij de coaching kwam hij steeds relaxter binnen.
De grootste uitdaging voor Martijn was om de trigger te herkennen en daarin te oefenen met ruimte nemen. Hij merkte bijvoorbeeld dat vlak voordat hij een uitbarsting kreeg, zijn kaken zich aanspanden. Dit werd voor hem hét signaal dat hij ging oefenen met ruimte nemen. Bijvoorbeeld even weglopen of tot 10 tellen. Door samen te evalueren konden we een vorm vinden die goed bij hem paste. De stress zat voor Martijn in de hoeveelheid werk en de hoeveelheid verantwoordelijkheden. Door meer te delegeren kreeg hij overzicht en rust. De afspraken waren helder en hij hoefde niet meer alles alleen te doen. Hierdoor kon hij het ook beter accepteren wanneer zijn ideeën niet opgepakt werden. Waar hij daar eerder stress van kreeg, kon hij dat nu laten gaan.
*In dit blog beschrijf ik een klantsituatie. De naam, omstandigheden en feiten zijn zodanig veranderd dat de identiteit van de klant niet te achterhalen is.
